An effort to spread Information about acadamics

Blog / Content Details

विषयवस्तु विवरण



प्रथमः पाठः 'लोकहितं मम करणीयम्' अभ्यासः कक्षा 8 संस्कृत || 'lokhitam mam karniyam' ka abhyaas sanskrit class 8th

विद्यार्थियों पिछले लेख में हमने प्रथमः पाठः 'लोकहितम् मम करणीयम्' का हिंदी अनुवाद बताया है। आप उस लेख से अनुवाद पढ़ सकते हैं। आइए यहाँ पर पाठ का अभ्यास समझते हैं।

शब्दार्थ-

मनसा = मन से मनोयोग से।
वचसा = वाणी से।
वदनीयम् = बोलना चाहिए।
करणीयम् = करना चाहिए।
अहर्निशं = दिन रात।
जातु = कदाचित कभी।
त्वरणीयम् = शीघ्रता करनी चाहिए।
दुःखसागरे = दुख रूपी सागर में।
तरणीयम् = तैरना चाहिए।
कष्टपर्वते = कष्ट रूपी पर्वत पर।
चरणीयम् = चढ़ना चाहिए।
विपत्ति-विपिने = मुसीबतों से भरे वन में।
गहनारण्ये = गहन वन में।
गह्वरे = गुफा में।
सञ्चरणीयम् = जाना चाहिए।

अभ्यासः-

1. एकपदेन उत्तरं लिखत―
(एक शब्द में उत्तर लिखिए)
क. मनसा किं करणीयम् ?
उत्तरम्- स्मरणीयम्।
ख. वचसा किं करणीयम्?
उत्तरम्- वदनीयम्।
ग. कस्मिन् न रमणीयम्?
उत्तरम्- भोगभवने।
घ. किं न गणनीयम्?
उत्तरम्- दुःखमं।
ङ. किं न मननीयम्?
उत्तरम्- निजसौख्यम्।

2. एकवाक्येन उत्तरं लिखत―
(एक वाक्य में उत्तर लिखिए।) क. कुत्र त्वरणीयम्?
उत्तरम्- कार्यक्षेत्रे त्वरणीयम्।
ख. कस्मिन् तरणीयम्?
उत्तरम्- दुःखसागरे तरणीयम्।
ग. कुत्र चरणीयम्?
उत्तरम्- कष्टपर्वते चरणीयम्।
घ. विपत्ति-विपिने किं करणीयम्?
उत्तरम्- विपत्ति-विपिने भ्रमणीयम्।
ङ. मम किं करणीयम्?
उत्तरम्- मम लोकहितं करणीयम्।

3. उचितं योजयत―
(उचित जोड़ी मिलान कीजिए।)
―― अ ――――― ब
क. मनसा – सततं वदनीयम्
ख. वचसा – सततं स्मरणीयम्
ग. भोगभवने – जागरणीयम्
घ. लोकहितं – न रमणीयम्
ङ. अहर्निशं – करणीयम्
उत्तरम्-
क. मनसा – सततं स्मरणीयम्
ख. वचसा – सततं वदनीयम्
ग. भोगभवने – न रमणीयम्
घ. लोकहितं – करणीयम्
ङ. अहर्निशं – जागरणीयम्

4. शुध्दवाक्यानां समक्षम् 'आम्' अशुद्धवाक्यानां समक्षं 'न' इति लिखत―
( शुद्ध वाक्य के सामने 'आम्' और अशुद्ध वाक्य के सामने 'न' लिखिए।)
क. कष्टपर्वते चरणीयम्। ( आम् )
ख. दुःखसागरे न तरणीयम्। (न)
ग. न जातु दुःखं गणनीयम्। (आम्)
घ. विपत्ति-विपिने न भ्रमणीयम्। (न)
ङ. अहर्निशं जागरणीयम्। (आम्)

5. उचितपदेन रिक्तस्थानं पूरयत―
(उचित शब्द से रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।)
क. बन्धुजना ये स्थिता गह्वरे। (सागरे/गह्वरे)
ख. लोकहितं करणीयम्। (वदनीयम्/ करणीयम्)
ग. भोगभवने न रमणीयम् । (रमणीयम्/न रमणीयम्)
घ. कार्यक्षेत्रे त्वरणीयम्। (तरणीयम्/त्वरणीयम्)
ङ. कष्टपर्वते चरणीयम्। (करणीयम्/चरणीयम्)

6. नामोल्लेखपूर्वकं समासविग्रहं कुरुत―
( समास का नाम बताते हुए समास विग्रह कीजिए।)
(क) लोकहितम्
(ख) भोगभवने
(ग) कार्यक्षेत्रे
(घ) दुःखसागरे
(ङ) कष्टपर्वते
उत्तरम्-
―― समस्त पदम् – समास-विग्रहः – समासस्य नाम
(क) लोकहितम्लो ― कस्य हितम्त ― त्पुरुषः
(ख) भोगभवने ― भोगस्य भवने ― तत्पुरुषः
(ग) कार्यक्षेत्रे ― कार्यस्य क्षेत्रे ― तत्पुरुषः
(घ) दुःखसागरे ― दुःखस्य सागरे ― तत्पुरुषः
(ङ) कष्टपर्वते ― कष्टस्य पर्वते ― तत्पुरुषः

7. रिक्तस्थानं पूरयत―
(रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।)
क. न जातु दुःखं गणनीयम्,न च निजसौख्यं मननीयम्।
कार्यक्षेत्रे त्वरणीयम्, लोकहितं मम करणीयम्।।
ख. दुःखसागरे तरणीयम्, कष्टपर्वते चरणीयम्।
विपत्ति-विपिने भ्रमणीयम्, लोकहितं मम् करणीयम्।।

8. उदाहरणानुसारं धातुं प्रत्ययं च पृथक्करुत―
(उदाहरण के अनुसार धातु और प्रत्यय को अलग कीजिए।)
उदाहरणम्― धातुः + प्रत्ययं
स्मरणीयम्- स्मृ + अनीयर्
क. करणीयम्- कृ + अनीयर्
ख. रमणीयम्- रम् + अनीयर्
ग. शयनीयम्- शी + अनीयर्
घ. जागरणीयम्- जागृ + अनीयर्
ङ. गणनीयम्- गण् + अनीयर्
च. मननीयम्- मन् + अनीयर्
छ. त्वरणीयम्- त्वर् + अनीयर्
ज. तरणीयम्- तृ + अनीयर्
झ. भ्रमणीयम्- भ्रम् + अनीयर्
ञ. सञ्चरणीयम्- सञ्चर् + अनीयर्

9. "मम कर्तव्यम्" इति विषयमवलम्ब्य संस्कृते दशवाक्यानि लिखत।
(मेरा कर्तव्य इस विषय पर संस्कृत में 10 वाक्य लिखिए।)
उत्तरम्―
1. लोकहितं मम कर्त्तव्यम्।
2. देशसेवां करणम् मम् कर्त्तव्यम्।
3. सर्वजनहितं मम कर्त्तव्यम्।
4. सर्वजनसम्मानं मम कर्त्तव्यम्।
5. सर्वैः सह मधुरभाषणं मम कर्त्तव्यम्।
6. समयेन विद्यालयगमनं मम कर्त्तव्यम्।
7. गुरुजनसम्मानं मम कर्त्तव्यम्।
8. ध्यानेन पठनम् मम कर्त्तव्यम्।
9. राष्ट्रगानसम्मानं मम कर्त्तव्यम्।
10. राष्ट्रध्वजसम्मानं मम कर्त्तव्यम्।

10. "लोकहितम मम करणीयम्" इत्यस्मिन् पाठे आगतानि अव्ययानि चित्वा लिखत।
( "लोकहितम मम करणीयम्" पाठ में आए अव्यय शब्दों को चुनकर लिखिए।)
उत्तरम्― (क) सततम् (लगातार/सतत)
(ख) न (नहीं)
(ग) च (और)
(घ) अहर्निशम्
(ङ) जातु
(च) दुःखम्
(छ) निज
(ज) तत्र (वहाँ)

संस्कृत कक्षा 8 के इन 👇 प्रकरणों को भी पढ़िए।।
1. वन्दना श्लोकों का हिन्दी अनुवाद (कक्षा 8 वीं) संस्कृत
2. लोकहितम मम करणीयम्- पाठ का हिंदी अनुवाद (कक्षा- 8 वीं) संस्कृत
3. अभ्यास: – प्रथमः पाठः लोकहितम मम करणीयम् (कक्षा आठवीं संस्कृत)
4. कालज्ञो वराहमिहिरः पाठ का हिन्दी अनुवाद एवं अभ्यास
5. तृतीय पाठः गणतंत्रदिवसः पाठ का अनुवाद एवं अभ्यास कार्य

संस्कृत कक्षा 8 के इन 👇 प्रकरणों को भी पढ़िए।।
1. चतुर्थः पाठः नीतिश्लोकाः कक्षा 8 संस्कृत
2. पञ्चमः पाठः अहम् ओरछा अस्मि पाठ का हिन्दी अनुवाद एवं प्रश्नोत्तर
3. षष्ठःपाठः स्वामीविवेकानन्दः हिन्दी अनुवाद एवं अभ्यास
4. अष्टमः पाठः - यक्षप्रश्नाः (पाठ 8 यक्ष के प्रश्न)
5. नवमः पाठः वसन्तोत्सवः (संस्कृत) हिन्दी अनुवाद एवं अभ्यासः

संस्कृत कक्षा 8 के इन 👇 प्रकरणों को भी पढ़िए।।
1. दशमः पाठः आजादचन्द्रशेखरः (कक्षा 8 संस्कृत) हिन्दी अनुवाद, अभ्यास एवं व्याकरण
2. सुभाषितानि (एकादश: पाठ:) संस्कृत हिन्दी अनुवाद
3. द्वादशः पाठः चित्रकूटम् (कक्षा 8 विषय संस्कृत)
4. त्रयोदशः पाठ: 'अन्तर्जालम्' (कक्षा 8 विषय- संस्कृत)
5. चतुर्दशः पाठः आचार्योपदेशाः, कक्षा 8 विषय संस्कृत, हिन्दी अनुवाद एवं प्रश्नोत्तर
6. पञ्चदशः पाठः - देवी अहिल्या, कक्षा 8 विषय संस्कृत
7. षोडशः पाठ: - कूटश्लोकाः (कक्षा 8 विषय संस्कृत), हिन्दी अनुवाद एवं प्रश्नोत्तर

I hope the above information will be useful and important.
(आशा है, उपरोक्त जानकारी उपयोगी एवं महत्वपूर्ण होगी।)
Thank you.
R F Temre
infosrf.com

Watch video for related information
(संबंधित जानकारी के लिए नीचे दिये गए विडियो को देखें।)

Watch related information below
(संबंधित जानकारी नीचे देखें।)



  • Share on :

Comments

Leave a reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

You may also like

संस्कृत मॉडल प्रश्नपत्र (ब्लूप्रिंट आधारित) वार्षिक परीक्षा 2024 कक्षा 8 | Blueprint Based Sanskrit Solved Model Question Paper

इस भाग में वार्षिक परीक्षा की तैयारी हेतु कक्षा 8 वीं विषय संस्कृत का हल सहित मॉडल प्रश्न पत्र यहाँ प्रस्तुत किया गया है।

Read more

संस्कृत कक्षा- 8th वार्षिक परीक्षा वर्ष 2024 | महत्वपूर्ण वैकल्पिक प्रश्न | Objective Qurstions for Annual Exam 2024

इस लेख में संस्कृत कक्षा- 8th की वार्षिक परीक्षा वर्ष 2024 हेतु 26 महत्वपूर्ण वैकल्पिक प्रश्न यहां दिए गए हैं।

Read more

षोडशः पाठ: - कवित्वं कालिदासस्य | हिन्दी अनुवाद, प्रश्नोत्तर व व्याकरण | कक्षा 8 विषय संस्कृत | Kavitvam Kalidasasya

इस पाठ में कक्षा 8 विषय संस्कृत के षोडशः पाठ: - कवित्वं कालिदासस्य (Kavitvam Kalidasasya) का हिन्दी अनुवाद, प्रश्नोत्तर व व्याकरण के बारे में जानकारी दी गई है।

Read more

Follow us

Catagories

subscribe